Flora (Bitki Örtüsü)
Rize’nin ve Çamlıhemşin’in florası hakkında yapılan bazı araştırmaların sonucu aşağıda belirtilmiştir.
Rize florası, Vejetasyonu ve Yöre Ballarının Polen Analizi, Tübitak Proje No: T.B.A.G.-650, Prof.Dr. Adil Güner ve Ark.1987: Yapılan araştırmada toplam 1430 flora (bitki) çeşidi tespit edilmiştir.
North- East Turkey Black Sea Forests Project, Draft Botanical Survey, Byfield, A. May 1995: Araştırmada Fırtına Deresi başlığı altında alanda 145 nadir, 24 endemik tür bulunduğu ve endemizm oranının %17 olduğu belirtilmiştir.
D.K. Ormancılık Araştırma Müdürlüğü Raporu, 10 Ekim 1989: Raporda alanın Şenyuva mevkiinde yaklaşık 1.5 ha büyüklüğünde kalın çaplı (10-18 cm) ve boylu (6-8.5 cm) şimşirlerden oluşan bir meşçere olduğu ve korunmaları için en hassas koruma statüsü olan Tabiat Koruma Alanı olarak tekrif edilmesi teklif edilmektedir.
Doğu Karadenizin doğal yaşlı ormanları, Kurdoğlu,O. 1996: Dünyada hızla azalan ve en değerli ekosistemlerden biri olarak kabul edilen doğal yaşlı ormanlar, milli parkın da dahil olduğu fırtına havzasının korunması gereken kaynak değerlerinin başında gelmektedir. Yapılan incelemelerde doğal yaşlı ormanların özellikle Çamlıhemşin’in yukarı bölümleri ile Ayder, Fırtına ve Elevit vadilerinin her iki yamacında yayıldığı gözlenmiştir.
Rize ili ve yöreleri ülkemizin bitki coğrafyası bakımından 3 büyük flora bölgesi olan Euro-Siberian,İrano-Turanian ve Mediterranean(Akdeniz) bölgelerinden Euro-Siberian flora bölgesinin Colchis(Kolşik) kesiminde kalmaktadır. Türkiye’deki Euro-Siberian flora alanı Ordu ili Melet Irmağı ile iki kesime ayrılmaktadır. Doğusunda kalan kesim Kolşik batısında kalan kesim ise Öksin olarak adlandırılmaktadır.
Genel olarak Kolşik Flora kesiminde kalan Rize ili Çamlıhemşin ilçesi sınırlarında Akdeniz Florası elementleri ile yer yer İran-Turan kökenli bitkiler de bulunmaktadır. Bu üç gurup flora elementlerinden kuşkusuz en zengini Kolşik bitkilerdir.Yörede yapılan bazı araştırmalarda aşağıdaki Kolşik bitkiler tesbit edilmiştir.
- Pice orientalis(L) Link :Doğu Ladini
- Abies nordmanniana(Stev.)Spach :Doğu Karadeniz Göknarı
- Pinus sylvestris L.Ssp.Hamata :Sarıçam
- Taxus baccata L. :Adi Porsuk
- Fagus Orientalis Lipsky :Doğu Kayını
- Ulmus glabra Huds :Dağ Karaağacı
- Acer Cappadocicum Gledit :Doğu Karadeniz Akçaağacı
- Acer trautvetteri Medw. :Kayın Gövdeli Akçaağaç
- Acer platanoidesL. :Çınar yapraklı Akçaağaç
- Castanea sativa Mill. :Anadolu Kestanesi
- Alnus glutinosa(L)Gaertn.Ssp.barbata(C.A.mey.)Yalt :Sakallı Kızılağaç
- Tilla rubra DC. Ssp.caucasica :Kafkas Ihlamuru
- Ostrya carpinifolia Scop. :Gürgen yapraklı Kayacık
- Carpinus betulus L. :Adi gürgen
- Diospyros lotus L. :Küçük Meyveli Trabzon Hurması
- Buxus sempervirens L. :Adi Şimşir
- Rhododendron ponticum L.:Mor çiçekli Orman Gülü
- Rhododendron luteum Sweet:Sarı Çiçekli Orman Gülü
- Rhododendron smirnovii Trautv.:Pembe Çiçekli Orman Gülü
- Rhodedendron cucasicum Pall.:Kafkas (Beyaz)Orman Gülü
- Rhododendron ungerni Trautv. :Kırmızı Orman Gülü
- Osmanthus decorus (Boiss.Ball) Kasaplıgil :Osmantus
- Quercus pontica C.Koch:Doğu Karadeniz Meşesi
- Betula medwediewii Regel: Kızılağaç Yapraklı Huş
- Rhamnus imeretinus Booth.:Büyük Yapraklı Cehri
- Rosa villosa L. :Tüylü Kuşburnu
- Epigaea gaultheroides (Boiss et Ball)
- Takth
- Papaver lateritium Koch.
- Lilium monadelphum Bieb.
Akdeniz Kökenli Bitkiler
- Erica arborea L.:Ağaç Funda
- Arbutus andrachne L.:Sandal
- Arbutus unedo L.:Kocayemiş
- Cistus creticus L. :Tüylü Laden
- Cistus salviifolius L. :Adaçayı Yapraklı Laden
- Cotinus coggygria scop. :Peruka Çalısı
- Rhus coriaria L. :Derici Sumağı
- Phillyrea latifolia L. :Akçakesme
- Juniperus oxycedrus L. :Katran Ardıcı
- Ficus carica L. :İncir
- Xianthemum nummularium (L)Mill.
- Ruscus aculeatus L. :Yabani Mersin
- Pistacia terebinthus L.Ssp.Palaestina
- (Boiss.)Engler :Menengiç
- Colutea armena Boiss.Et Huet.:Patlangıç Çalısı
- Xeranthemum annuum L.
- Teucrium polium L.
- Eryngium campestre L.
İran –Turan kökenli bitkiler
- Quercus macranthera Fisch.Et Mey.
- Ssp.Syspirensis:İspir Meşesi
- Berberis crataegina DC. :Siyah Meyveli Karamuk
- Paliurus spina-christii Mill :Karaçalı
- Acer tataricum L. :Tatar Akçaağacı
- Celtis glabrata Stev. :Dahum
- Celtis tournefortii Lam.:Doğu Çitlenbiği
- Rosa elymaitica Boiss. Et Hausskn.
- Rosa pisiformis (Christ.) D. Sons.
- Cotoneaster morulus Pojk.
- Rhamnus pallasii Fisch. Et Mey.
- Astragalus microcephalus Willd. :Geven
- Astragalus aureus Willd.:Sarı Geven
- Acantholimon libanoticum Bolss. :Kirpi Otu
- Salvia cryptantha Montbr.:Tüylü Adaçayı
- Morina persica L.
- Capparis ovata Dest. Var. Herbacea
- (Willd) Zoh.
- Convolvulus cantabrica L.
Çalı Vejetasyonu (Pseudomaki)
Yaklaşık 100-250 (300)m. Yükseltiye sahip zonda çeşitli nemcil ve kurakçıl karakterli çalılardan oluşan Pseudomaki adı verilen bir çalı formasyonu egemendir. Ülkemizin üç büyük flora bölgesi bitkilerini bir araya getiren ve bir fitososyolojik birlik oluşturmayan bu çalı formasyonunda aşağıda görülen çeşitli odunsu ve otsu bitkiler saptanmıştır.
Odunsu Taksonlar
- Quercus macranthera Fisch. Et Mey.
- Subsp. Syspirensis :İspir Meşesi
- Ostrya carpinifolia Scop.:Gürgen Yapraklı Kayacık
- Acer divergens Pax.
- Carpinus orientalis Mill.:Doğu Gürgeni
- Rhododendron luteum Sweet. :Sarı Çiçekli Orman Gülü
- Quercus petraea (Matt) Liebl.
- Ssp.iberica (Stev.) Krassiln.:Sapsız Meşe
- Daphne pontica L.:Defne
- Staphylea pinnata L. :Ağızlık Çalısı
- Buxus sempervirens L.:Adi Şimşir
- Berberis vulgaris L. :Adi Karamuk
- Berberis crataegina DC. :Siyah Meyveli Karamuk
- Celtis glabrata Stev.:Dahum
- Crataegus monogyna Jacq. :Alıç
- Ficus carica L.:İncir
- Arbutus andrachne L. :Sandal
- Cistus creticus L. :Tüylü Laden
- Laurus nobilis L. :Akdeniz Defnesi
- Juniperus oxycedrus L. :Katran Ardıcı
- Jasminum fruticans L.:Yasemin
- Paliurus spina-christii Mill. :Kara Çalı
- Cotoneaster morulus Pojk.:Taş Elmesı
Otsular
- Ruscus aculeatus L.
- Xeranthemum annuum L.
- Teucrium
Çalı formasyonu üzerinde 200 (300) –600 (800)m.arasında ise bir yapraklı orman zonu yer almaktadır.Ostryo-Carpinetum toplumu diye adlandırılabilen bu bitki toplumunda bulunan bitkisel elementler aşağıda görülmektedir.
- Carpinus betulus L. :Adi Gürgen
- Ostrya carpinifolia Scop. :Gürgen Yapraklı Kayacık
- Castaena sativa Mill. :Anadolu Kestanesi
- Alnus glutinosa (L.) Gaertn.
- Ssp. barbata (C.Mey.) Yalt.:Sakallı Kızılağaç
- Acer platanoides L. :Çınar Yapraklı Akçaağaç
- Acer campestre L. :Ova Akçaağacı
- Acer hyrcanum Fisch et Mey.
- Ssp. syspirensis :İspir Meşesi
- Ulmus minor Mill.:Ova Karaağacı
- Pinus sylvestris L. Ssp. hamata :Sarıçam
- Juniperus foetidissima Willd.:Kokulu Ardıç
- Juniperus excelsa bieb. :Boylu Ardıç
800-1400 (1900) m. yükseltiler arasında ise önce yapraklı orman formasyonunun ikinci toplumu olan Fagetum ormanları, sonra da iğne yapraklı orman toplumu olan Picetum toplumları yayılmaktadır. Bu geniş orman somunda saptanan bilgiler aşağıda belirtilmiştir:
- Fagus orientalis Lipsky.:Dogu Kayını
- Ulmus glabra Huds.:Dağ Karaağacı
- Tilia rubra DC. ssp. caucasica:Kafkas Ihlamuru
- Carpinus betulus L.:Adi Gürgen
- Acer cappadocicum Gleditsch:Dogu Karadeniz Akçaağacı
- Acer platanoides L.:Çınar Yapraklı Akçaağaç
- Quercus hartvissiana Stev.:Istranca Meşesi
- Quercus pontica C.Koch.:Doğu Karadeniz Meşesi
- Sorbus Torminalis(L)Crantz. :Akçaağaç Yapraklı Üvez
- Sorbus aucuparia L.:Kuş Üvezi
- Populus tremula L. :Titrek Kavak
- Picea orientalis (L.)Link :Doğu Ladini
- Pinus sylvestris L.ssp.hamata :Sarıçam
- Abies nordmanniana Spach.:Göknar
- Taxus baccata L. :Adi Porsuk
1900-2100 (2400)m. yükseltiler arasında ise bir başka deyişle orman zonunun bitiminde Subalpine geçiş kesimlerinde tekrar bir çalı kuşağı ile karşılaşılmaktadır.Oldukça zengin bir floristik içeriğe sahip bu çalı kuşağının önemli taksonları şunlardır.
- Rhododendron cvaucasicum Pall.:Kafkas Beyaz Orman Gülü
- Rhododendron smirnovii Trautv.:Pembe Orman Gülü
- Rhodedendron ungernii Trautv.:Kırmızı Orman Gülü
- Sorbus aucuparia L.:Kuş Üvezi
- Rosa villosa L. :Tüylü Yabani Gül
- Rosa Montana Chaix :Dağ Yabani Gülü
- Rosa elymaitica Boiss.Et Hausskn.
- Rosa Pulverulenta Bieb.
- Vaccinium myrtillus L. :Mavi Meyveli Ayı Üzümü
- Ribes oriantale Desf. :Frenk Üzümü
- Viburnum lantana L.:Tüylü Kartopu
- Betula pendula Roth. :Siğilli Huş
- Populus Tremula L.:Titrek Kavak
- Rhamnus imeretinus Booth. :Büyük Yapraklı Cehri
- Daphne glomerata Lam.
Öte yandan bu çalı kuşağı altında ve onun hemen üstünde Subalpin bir çayır vejetasyonu yayılmaktadır.Burada çok sayıda otsu taksonlar bulunur.Bunların önemlileri aşağıda görülmektedir.
- Ballota nigra L.
- Stachys silvatica L.
- Pedicularis condensata Bieb.
- Aster caucasica Willd.
- Alchemilla orthotricha Roth.
- Trifolium pannonicum Jacg.
- Agulegia olympica Boiss.
- Lilium monadelphum Bieb.
- Colchicum autumnala L.
- Veratrum lobelianum Bernh.
- Papaver lateritium Koch.
- Anemone narcissiflora L.
- Stachys macrantha (C.Koch.) Stearn
Fauna
Yapılan çeşitli araştırmalar ve alandaki gözlemler, havzanın sahip olduğu eşsiz bitkisel ve jeomorfolojik durumun doğal bir sonucu olarak yaban hayvanları yönünden de çok zengin olduğunu ortaya koymaktadır.Detaylı bir memeliler envanteri yapılmamış olmasına rağmen bazı araştırmalardan çıkarılabilecek başlıca türler şunlardır.
- Caperolos capreolus:Karaca
- Capra aegagrus :Yaban Keçisi
- Rupicapra rupicapra:Dağ Keçisi
- Sus scrofa :Yaban Domuzu
- Ursus arctos :Bozayı
- Canis aureus :Çakal
- Canis lupus:Kurt
- Vulpes vulpes:Tilki
- Felix silvertris :Yaban Kedisi
- Lynx lynx :Vaşak
- Martes martes :Ağaç Sansarı
- Mustela erminea :Ağaç Sansarı
- Mustela nivalis :Gelincik
- Lutra lutra:Su Samuru
- Vormela peregusna :Alaca Sansar
- Putorius putorius:Kokarca
- Sciurus vulgaris :Sincap
- Lepus europeus :Yaban Tavşanı
- Meles meles:Porsuk
Tatlısu Canlıları
Fırtına deresi, bölgedeki diğer akarsularla birlikte bazı endemik balık türlerini de barındırmaktadır.Bu türler kahverengi veya yerli alabalık diye adlandırılan Salmo turutta ve bu türün denize inen varyetesi olan,yörede uneğ diye bilinen deniz alası yani Salmo turutta labrax’dır.Deniz alası dünyada İskoçya ve İsveç gibi birkaç ülke dışında ülkemizde sadece Doğu Karadeniz bölgesinde bulunmaktadır.Nesli tükenmekte olan türlerden olup son yıllarda avlanma yasağı getirilmiştir.Deniz Alası, akarsuların hızlı,berrak,soğuk(14-16’) ve bol oksijenli(7 mg/l) kesimlerinde yaşamaktadırlar.Özellikle zemini taşlı ve çakıllı bölgeleri tercih ederler ve habitattaki herhangi bir değişime son derece duyarlıdırlar.Stenotermal soğuk su balıkları olduklarından günlük ve mevsimlik su sıcaklığı değişimlerine karşı da çok hashastırlar.Beslenme özelliği bakımından karnivondurlar.En fazla tercih ettikleri gıdalar arasında krustaseler,küçük balıklar ve mollusc’lar yer almaktadır.Beslenmek amacıyla ilkbahar ve yaz aylarında akarsuların aşağı havzalarına inerler.Kış aylarında ise üremek için berrak ve bol oksijenli akarsuların yukarı havzalarına ve küçük derelerin kaynak kısımlarında taşlı ve çakıllı yerleri vücut ve yüzgeç hareketleriyle oyarak açtıkları çukurlara yumurtalarını bırakırlar.Cinsi olgunluğa 3-4 yaşında ulaşan bu türlerin üreme peryotları ise eylül-ekim aylarında başlayıp,aralık-ocak aylarına akadar devam etmektedir.Bu esnadaki üreme göçü son derece stresli olmaları,hemen hemen hiç besin almamaları ortama adaptasyonlarını güçleştirmektedir.Ayrıca yumurtalama için yuva açımı da anaçları bitkin düşürmektedir.Deniz Alası’nın mevsimsel göçünde en önemli faktörlerden birisi de akarsuyun su seviyesidir.Su seviyesinin artması,deşarjında artışa yol açacağı için ve ayrıca nehir ağzındaki saliniteyi düşüreceğinden ozmotik regülasyonunu kolaylaştıracaktır.Bu nedenle akarsu debisi dereden-denize,denizden-dereye doğru göçü etkileyen önemli bir faktördür.